Is een suikertax op frisdrank ook goed voor het gebit?

Nadat het even rustig is geweest, neemt in ons land de laatste maanden de roep om het invoeren van een suikerbelasting op frisdranken weer toe. Zo bood het Diabetesfonds medio december een door 20.000 mensen getekende petitie van die strekking aan de Tweede Kamer aan. Kort daarop riepen ook wethouders van enkele grote steden staatssecretaris Blokhuis op om een suikertax in te voeren. Zowel het Diabetesfonds als de wethouders betoogden dat zo’n taks zou helpen in de strijd tegen overgewicht en diabetes.

Mens vindt zoetigheid van nature lekker

Maar minder suiker nuttigen betekent ook een beter gebit. Zou het invoeren van zo’n suikertax dan ook vanuit tandheelkundig oogpunt hout snijden? Fred Rozema, hoogleraar Orale Geneeskunde aan ACTA en voorzitter van de Vereniging Medische Tandheelkundige Interactie (VMTI), vindt van wel. Hij is fervent voorstander van de invoering ervan. De mens vindt zoetigheid van nature lekker en moet daartegen beschermd worden, meent Rozema. Dat zou getuigen van een verstandig gezondheidsbeleid.

Een prijsverhoging is het meest effectief

Volgens de Amsterdamse hoogleraar tonen ervaringen in andere landen aan dat een prijsverhoging van twintig procent op suikerhoudende frisdranken het meest effectief is. Hoewel een hoge suikerconsumptie met name gerelateerd is aan obesitas en diabetes type 2, vindt hij dat minder suiker ook heel positieve gevolgen heeft voor de mondgezondheid. Minder suiker leidt tot minder cariës en heeft een positief effect op parodontitis, dat sterk gerelateerd is aan obesitas. Ook verbetert het microbioom door minder suiker te nuttigen, wat goed is voor de gezondheid en dus ook de mondgezondheid, aldus Rozema.

Berichten uit buitenland niet overtuigend

Cor van Loveren, emeritus hoogleraar Preventieve Tandheelkunde, heeft zich namens ACTA en het Ivoren Kruis al eens gebogen over de vraag of een suikertax bijdraagt aan een beter gebit. Hoewel deze organisaties zelf nog geen uitgekristalliseerd standpunt over dit onderwerp hebben, deelt Van Loveren als deskundige op persoonlijke titel toch graag zijn gedachten over dit onderwerp.

Volgens hem zijn berichten uit het buitenland dat een suikertax zou leiden tot minder suikerconsumptie niet echt overtuigend. Hij noemt Mexico als voorbeeld, waar voorafgaand aan de invoering van de suikertax een explosieve groei van de consumptie van suikerhoudende frisdranken zichtbaar was. Die groei nam daarna weer af, waardoor de frisdrankconsumptie ongeveer op het oude niveau bleef hangen.

Niet de hoeveelheid, maar de frequentie

De emeritus hoogleraar plaatst ook kanttekeningen bij de aanname dat minder suikerconsumptie zou leiden tot minder cariës. Het effect van suiker op cariës zit ‘m niet zozeer in de hoeveelheid suiker in een product maar meer in de frequentie waarin het product wordt genuttigd, aldus Van Loveren. Dat maakt het volgens hem ingewikkeld om in te schatten wat het effect ervan op het gebit is. Dat blijft gissen, volgens Van Loveren.

Kleinere porties voor dezelfde prijs

Hij schetst enkele scenario’s van de gevolgen van een suikertax; zo kan het er bij frisdranken toe leiden dat consumenten voor andere drankjes met suiker kiezen - zoals melk of vruchtendranken – in plaats van suikervrije varianten. Ook kan het zijn dat een fabrikant kleinere porties voor dezelfde prijs gaat aanbieden. Daardoor blijft de frequentie van drinken gelijk, met dus weinig effect op de gebitsgezondheid. Een ander scenario is dat een fabrikant minder suiker in frisdrank doet waardoor het product goedkoper wordt, maar eigenlijk net zo cariogeen blijft. Verder is het mogelijk dat mensen minder frisdrank kopen en uit kleinere glaasjes gaan drinken. Ook dat heeft geen effect heeft op het gebit omdat de frequentie van het drinken niet verandert.

20% belasting betekent 1 miljoen minder gaatjes

In een onderzoek aan het Radboud UMC naar de maatschappelijke voor- en nadelen van een suikertax in relatie tot cariës In Nederland, ‘The caries-related costs and effects of a tax on sugar-sweetened beverage’, werd onlangs beschreven dat de invoering van 20 procent belasting op suikerhoudende frisdranken zo’n één miljoen minder gaatjes in het gebit zou opleveren, rekening houdend met de gemiddelde levensverwachting.

Per Nederlander 2 extra gaatjesvrije jaren

Dit betekent dat de gemiddelde Nederlander er door een suikertax twee extra gaatjesvrije jaren bijkrijgt, aldus Stefan Listl. Hij is als hoogleraar Kwaliteit en veiligheid van mondzorg aan het Radboud UMC bij het onderzoek betrokken. Het grootste effect zagen de onderzoekers bij kinderen van 6 tot 12 jaar: het gebit van de meisjes blijft door die belasting zes jaar langer gaatjesvrij, bij jongens is dat zelfs negen jaar langer. De opbrengsten van zo’n suikertax zijn dan ook aanzienlijk, zegt de hoogleraar, het zal zo’n 160 miljoen euro aan tandartskosten besparen. Ook zal de maatregel op lange termijn zo’n 3,5 miljard euro aan belastinggeld opbrengen, terwijl de uitvoering ervan zo’n 37 miljoen euro kost.

Ontwikkel strategieën om suikerconsumptie te verlagen

Op basis van dit onderzoek pleit Listl ervoor dat er in ons land meer aandacht wordt besteed aan het ontwikkelen van strategieën om de suikerconsumptie te verlagen. De tandheelkundige sector is daar wat hem betreft nadrukkelijk bij betrokken. De invoering van een suikertax op frisdranken zou daarbij als ‘maatschappelijk signaal’ een nuttig instrument kunnen zijn, maar het vereist wel het nodige draagvlak in de samenleving. Daar hoort ook de discussie bij in hoeverre de gezondheid van een individu schade mag ondervinden van de belangen van de suikerindustrie, aldus de Nijmeegse hoogleraar.

Suikertax mag niet tot algehele prijsverhoging leiden

Een voorwaarde voor het invoeren van een suikertax is volgens hem wel dat een prijsverhoging op suikerhoudende producten niet leidt tot een algemene prijsverhoging van andere producten die buiten de tax vallen. Want dat zou mensen met een lager inkomen benadelen. Verder moet er volgens Listl rekening mee worden gehouden dat consumenten de suikertax kunnen omzeilen door in aangrenzende landen onbelaste frisdranken in te slaan.

NVvK ondersteunt eventuele initiatieven

De Nederlandse Vereniging van Kindertandheelkunde (NVvK) zegt eventuele initiatieven voor de invoering van een suikertax op frisdranken te ondersteunen. Dit vanwege de potentie die het heeft om de algemene gezondheid te bevorderen, bijvoorbeeld door obesitas tegen te gaan. Daarentegen is het effect van een tax op de mondgezondheid nog niet duidelijk, aldus de NVvK. Immers, de frequentie van suikerinname is meer bepalend voor het ontstaan van cariës dan de hoeveelheid suiker per inname. Het is nog onvoorspelbaar of de suikertax een positief effect zal hebben op de frequentie van suikerinname, tenzij de suikertax zorgt voor een verschuiving naar suikervrije dranken of liever zelfs water.

Goede voorlichting blijft essentieel

De KNMT is voorzichtig met het geven van een mening over een eventuele suikertax. Voorzitter Wolter Brands ziet ontegenzeggelijk de voordelen ervan, in de zin dat zwaarder belaste zoete dranken minder zullen worden verkocht waardoor cariës minder kans krijgt. Echter, anderzijds gaat men dan misschien meer light producten of vruchtensap drinken, die wellicht weer meer erosie veroorzaken. “Goede voorlichting blijft daarom essentieel”, aldus Brands.

Suikerhoudende frisdranken

per glas van 200 milliliter

Bron: Diabetesfonds, RIVM

Suikertax in Europa

In 9 landen in de Europese Unie Landen wordt volgens de Council of European Dentists belasting op suiker in frisdranken geheven:

Noorwegen kent al sinds 1922 een algemene, niet specifiek aan frisdranken gekoppelde belasting op suiker. En Spanje kent alleen in Catalonië een suikertax.

Overigens zijn er ook buiten de Europese Unie landen die suiker in frisdrank belasten. Onder meer Mauritius, Egypte, Mexico, Thailand, de Filippijnen, en in de USA de staten Californië en Vermont doen dat.

Wat opvalt, is dat er in de hierboven genoemde landen en staten nog niet veel bekend is over het effect van de belasting op de gezondheid van de inwoners. Wel blijkt in veel landen met een suikertax minder suikerhoudende frisdranken te worden verkocht.