Thuiswonende oudere en adequate mondzorg: geen vanzelfsprekende combinatie
Twaalf jaar geleden werd hem gevraagd of hij de mondzorg voor de bewoners van een verpleeghuis op zich wilde nemen. Een pioniersklus die Corné de Bruijn, tandarts-geriatrie en initiatiefnemer van MondZorgPlus wel aansprak. Maar om nou alleen bij klachten uit te rukken, dat vond hij niet goed genoeg. Daarom maakte De Bruijn een plan voor structurele mondzorg en organiseerde ook tandenpoetstrainingen voor verzorgenden. “Dat onderdeel werd in de zorgopleiding nog wel eens vergeten.” Inmiddels is de mondzorg in veel verpleeghuizen een stuk beter geregeld.
De Bruijn: “Door periodieke controles voorkom je acute problemen. Wij proberen voorspelbaar bezig te zijn. Dat is voor mensen in een verpleeghuis heel erg belangrijk. We maken een plan en overleggen dat met de patiënt en zo nodig met de familie.” MondZorgPlus, gevestigd in Raamsdonksveer, heeft een heel team van tandartsen en mondhygiënisten klaar staan die in verschillende verpleeghuizen door geheel Nederland mondzorg geven. Zo mogelijk in een tandartspraktijk, maar ook vaak bij de bewoners op hun kamer. De Bruijn: “Voor controles gaan we eigenlijk altijd bij de bewoners langs. Dat werkt het snelst en ook het best, omdat mensen in hun eigen kamer het meest op hun gemak zijn. Op die manier kunnen we een behoorlijk aantal patiënten in een dagdeel zien. De fi nanciering is prima geregeld: mondzorg wordt vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz) per uur betaald.”
Dramatische verhalen
Voor mensen in een verpleeghuis zijn er zo over het algemeen goede oplossingen voor het verlenen van mondzorg. Voor kwetsbare ouderen die nog zelfstandig thuis wonen, ligt dat vaak anders. “Als zo iemand om welke reden dan ook niet naar de tandarts kan, heeft hij een probleem, zegt Irma Krommenhoek, initiatiefneemster van Thuistandarts in Zutphen. Het is volgens haar voor de gemiddelde tandarts niet te doen om bij individuele patiënten thuis langs te gaan. De behandeling zelf wordt nog wel vergoed – mits je een machtiging bij de zorgverzekeraar hebt aangevraagd.
Maar de reistijd niet, net zo min als de tijd die gemoeid is met het opbouwen en afbreken van de benodigde apparatuur die je ook nog moet aanschaffen. En in dat opbouwen en afbreken zit vaak nog meer tijd dan in de behandeling zelf.” “Als je patiënten thuis behandelt, is dat liefdewerk-oud-papier”, vertelt ook Leentje Schade. Ze heeft zich vorig jaar als tandarts in Amsterdam- West gevestigd en kwam eerder in de publiciteit als ‘Sailing Dentist’ die in Afrika hulp verleende. “Om een patiënt thuis te kunnen behandelen, heb je inderdaad toestemming van de zorgverzekeraar nodig. Het regelen daarvan is al een enorm gedoe. De vergoeding staat bovendien niet in verhouding tot de tijd die in een thuisbezoek gaat zitten. Ik doe het wel eens uit liefde voor een patiënt, maar in mijn eentje kan ik dit probleem ook niet oplossen. Door de vergrijzing gaat dit steeds vaker spelen. Daar moeten we samen iets aan doen.”
Hopen op innovatieve oplossingen
Zijn er oplossingen voor dit probleem? Corné de Bruijn (MondZorgPlus) heeft zijn hoop op innovatieve oplossingen gesteld. “Nu steeds meer ouderen thuis blijven wonen in plaats van in een verzorgings- of verpleegtehuis, moeten we nieuwe oplossingen verzinnen. Er moet iets komen waardoor we niet bij iedereen thuis langs hoeven, want dat is fi nancieel niet op te brengen. Wellicht kan er software worden ontwikkeld voor controles en monitoring op afstand.” Leentje Schade en Irma Krommenhoek willen het toch proberen met een soort ‘mobiele brigade’.
Schade: “Het zou mooi zijn als er lokaal groepjes tandartsen, mondhygiënisten en preventie-assistenten worden gevormd, die afwisselend dienst doen en naar patiënten thuis kunnen. Misschien is het werk van de mondhygiënist daarin nog wel het belangrijkst. De beste mondzorg is voorkomen dat er problemen ontstaan. In de ideale situatie heb je de tandarts niet eens nodig.” Krommenhoek krijgt elke week wel verzoeken van mensen die vragen of er een tandarts is die bij hen of een familielid kan langskomen. “En daar zijn soms dramatische verhalen bij. Over mensen met een straatfobie, mensen met multiple sclerose of diabetes die niets meer kunnen. De staat van hun gebit is soms verschrikkelijk. Het enige wat ik kan doen, is advies geven. Meestal zeg ik: zoek contact met een verpleeghuis in de buurt en vraag of de tandarts die dáár komt de moeite wil nemen om bij de patiënt thuis langs te gaan.”
Om aan de vragen tegemoet te kunnen komen, is Krommenhoek in de regio Zutphen inmiddels begonnen met het opzetten van een mobiele brigade. “Ik vraag tandartsen of zij willen helpen dit probleem in hun omgeving op te lossen. Wij maken een lijst van mensen die best een dag in de maand beschikbaar willen zijn om bij patiënten thuis langs te gaan.” De belangrijkste voorwaarde is volgens Krommenhoek dat daar een reële vergoeding tegenover staat. “Goede mondzorg moet gewoon betaald worden. Daar moeten we het als beroepsgroep met de zorgverzekeraars over hebben. Mogelijk kunnen we met een pilot beginnen, want het is zeker dat dit probleem steeds groter wordt. Niet alleen in Nederland, maar in heel Europa.”
Fysiek zwaar
Een mobiele tandarts moet overigens voor geen kleintje vervaard zijn. Een tandartskoffer met de nodige spullen weegt zomaar 15 kilo. Daar komen dan eventueel nog een mobiele stoel of zelfs draagbare unit bij. Het improviseren in de thuissituatie betekent bovendien dat je in de meest vreemde houdingen werkt. “Dat maakt het werk fysiek zwaar. Het is lastig om dit vijf dagen per week te doen”, zegt De Bruijn uit eigen ervaring. “Verwacht ook niet dat je hoogstaande resultaten kunt behalen”, voegt Krommenhoek toe. “Je bent vooral bezig problemen te voorkomen en op te lossen. Het gaat bij deze categorie patiënten gaat het niet om de mooie kronen, bruggen en restauraties. Het belangrijkste is dat je pijnklachten voorkomt.”
Tegenover de zwaarte van het werk staat wel een hoge voldoening. Bij MondZorgPlus bestaat het team deels uit jonge tandartsen die er bewust voor kiezen om een dag per week in verpleeghuizen te werken en deels uit oudere tandartsen die het leuk vinden om dit werk aan het eind van een actieve loopbaan te doen. De Bruijn: “Ze halen allemaal heel veel voldoening uit dit werk. Als je na een dag in een verpleegtehuis naar huis rijdt, ben je tevreden omdat je echt iets voor mensen hebt kunnen betekenen.” Voor dat gevoel doen ze het bij Thuistandarts ook, zegt Krommenhoek. Schade vat het op haar manier samen: “Als je iemand thuis behandelt, kun je je werk vaak niet doen zoals je wilt. Als Sailing Dentist in Gambia kon ik dat ook niet, maar daar hadden we dan tenminste nog een zonnetje op het strand… Maar je helpt de mensen er wel echt mee. Daar doe ik het voor.
De mond niet vergeten
Adequate mondzorg voor thuiswonende kwetsbare, zorgafhankelijke ouderen moet over enkele jaren in ons land grotendeels gemeengoed zijn. Dat is het doel van het project ‘De mond niet vergeten!’, een initiatief van de KNMT, de Stichting Bijzondere Tandheelkunde (SBT), Innovatiekring Dementie (IDé), de Vrije Universiteit (VU) en ACTA. Het fonds SAG van Zilveren Kruis maakt het project mede mogelijk. Om het gestelde doel te bereiken, spreekt De mond niet vergeten! verschillende groepen zorgverleners aan zoals huisartsen, mantelzorgers, thuiszorgmedewerkers, mondhygiënisten en tandartsen.
Voor alle betrokken beroepsgroepen en de ouderen en hun naasten wordt binnen het project helder en attractief voorlichtings- en scholingsmateriaal ontwikkeld. Hierin is niet alleen aandacht voor het belang van goede mondverzorging en de technische aspecten ervan, maar ook voor de emotionele aspecten. Hoe kun je hulp bij de dagelijkse mondverzorging plezierig laten verlopen, bijvoorbeeld. Ook is er een screenings- en verwijsinstrument dat door onder meer huisartsen en thuiszorgmedewerkers kan worden gebruikt om de mondzorgbehoefte van kwetsbare ouderen te screenen en deze makkelijk te kunnen doorverwijzen.
Waar het tandartsen en mondhygiënisten betreft, streeft De mond niet vergeten! ernaar dat er op lokaal en regionaal niveau een passend aanbod is van goede mondzorg voor kwetsbare ouderen. Dit aanbod bestaat er enerzijds uit dat algemene mondzorgpraktijken meer ‘ouderenproof’ zijn, en anderzijds dat er speciale aanvullende voorzieningen voor geriatrische mondzorg zijn. Een van die aanvullende voorzieningen is ambulante mondzorg , waarover in dit artikel wordt gesproken.
Meer informatie over De mond niet vergeten vindt u hier.
